حجت الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم و متخصص روانشناسی دین در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، مباحث مربوط به چگونگی مقابله با ویروس کرونا و آسیب های آن را در قالب چهار راهبرد بیان کرده است که در گزارش ذیل به تفصیل آمده است:

حجت الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی با اشاره به شیوه درست مبارزه با کرونا عنوان کرد: دشمنی نامرئی با عنوان ویروس کرونا این روزها وارد کشور شده است.

وی افزود: به دو علت باید این ویروس در کشور جدی گرفته شود، نخست اینکه میزان شیوع آن بسیار زیاد است، دوم اینکه هنوز راه درمان قطعی برای آن پیدا نشده است؛ بنابراین مبارزه و مواجهه با این ویروس جدی است.

رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم گفت: از سویی باید دقت داشته باشیم که این ویروس از نظر وجودی و تکاملی بسیار کوچک بوده و با میکروسکوپ ها هم به سختی رؤیت می شود؛ انسان از نظر کمالات وجودی و عقل و درایت و دانش بالاتر از آن است و این ویروس در مقابل انسان دشمن قابل توجهی نبوده و در نهایت مانند بیماری های دیگر مغلوب خواهد شد.

بهداشت و مراقبت های جسمانی

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی در ادامه چهار راهبرد برای مواجهه با ویروس کرونا مطرح کرد و بیان داشت: نخستین راهبرد بهداشت و مراقبت های جسمانی است، در این بخش باید بر اساس پروتکل های متخصص سلامت، درمان و پزشکی عمل شود.

وی تاکید کرد: تغذیه سالم و درست برای تقویت سیستم ایمنی، نظافت و رعایت شست و شوی مناسب و نه وسواس گونه، استفاده از دستکش و ماسک در خارج از خانه، رعایت معاشرت دیگران، استراحت به اندازه کافی در شبانه روز، ورزش و تحرک بدنی در حد مقدور و دیگر راهکارها از مواردی است که توسط متخصصان مطرح شده است.

این روانشناس دینی تصریح کرد: نخستین دلیل برای رعایت این موارد، قواعد و احکام شرعی است، قاعده «لا ضرر» یکی از مواردی بوده که از مسلمات فقهی ما است؛ طبق این قاعده مواردی که موجب ضرر می شود مورد نهی قرار گرفته است.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی یادآور شد: اگر آب برای ما ضرر داشته باشد، به جای شست و شو از بدل آب مانند تیمم استفاده می کنیم، این بدین معنی است که نهی در عبادت موجب بطلان می شود.

 همه ما موظف به تبعیت از نظرات پزشکان هستیم

وی اضافه کرد: اینکه اجماع پزشکان این است که حضور در تجمعات می تواند مسری بوده و برای دیگران ضرر داشته باشد که این یک دلیل جدی است؛ علاوه بر آن سیره بزرگان است که در کلام آن ها دیده می شود که در این موارد بی چون و چرا، باید به دستورات پزشکی عمل شود.

در روایات متعدد به «علم الابدان» در کنار «علم الادیان» اهمیت داده شده و عالمان «علم الابدان» یا همان پزشکان در این زمینه صاحب نظر محسوب می شوند و باید از آن ها تبعیت شود.

متخصص روانشناسی دین ابراز کرد: دلیل سوم جایگاه عقل و علم در اسلام بوده و در روایات متعدد به «علم الابدان» در کنار «علم الادیان» اهمیت داده شده و عالمان «علم الابدان» یا همان پزشکان در این زمینه صاحب نظر محسوب می شوند و باید از آن ها تبعیت شود.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی خاطرنشان کرد: البته داروهایی که در طب سنتی مطرح می شود در صورت صحیح بودن، می توان در کنار موارد مطرح شده از سوی پزشکان مورد استفاده قرار گیرد.

سلامت روانی

وی راهبرد سوم را سلامت روانی دانست و ادامه داد: در کنار مباحث پیرامون سلامت جسمانی، سلامت روانی نیز مطرح است، چرا که بخشی از بیماری های جسمانی ما با روح در ارتباط هستند، به طور مثال گاهی دیده می شود که انسان مشکل گوارشی ندارد، اما به دلیل استرس ها و فشارهای شغلی و محیطی دچار زخم معده می شود. در این موارد مسائل روانی در دستگاه های بدنی ما اثر می گذارد.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: این فشارها و استرس های روانی نه تنها روح و روان ما را متاثر می کند، سلامتی بدن ما را نیز به خطر می اندازد.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی با اشاره به راهکارهای روانی بیان کرد: نخستین راهکار تقویت روحیه شجاعت و سلحشوری است؛ هر چه روحیه ما از جهت شجاعت و جسارت قوی تر باشد، در مبارزه با ویروس کرونا قوی تر خواهیم بود؛ بنابراین نباید اعتماد به نفس را از دست بدهیم.

رشادت های رزمندگان در جنگ تحمیلی در خانواده بازگو شود

وی افزود: یکی از مواردی که در خانواده می تواند مطرح شود، یادآوری های رشادت رزمندگان در دوران جنگ است، امروزه در بحث های روانشناسی روحیه سخت رویی به موفقیت در مقابل چالش ها می انجامد، البته اینکه در مقابل چالش ها باید ایستاد بدین معنا نیست که افراد توصیه های پزشکی را نادیده بگیرند؛ بلکه وقتی ما می بینیم که این ویروس به حریم ما وارد شده، در مقابل آن احساس ضعف نکنیم.

رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم گفت: استفاده از داستان هایی مانند شاهنامه نیز می تواند در راستای تقویت روحی مفید باشد، آیت الله جوادی آملی می فرمودند که امروز ما به کسی مانند فردوسی نیاز داریم که داستان های حماسی را بیافریند، در این داستان ها تقویت شجاعت و روحیه مبارزه با دشمنان وجود دارد.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی مطرح کرد: داستان های رستم و سهراب، رستم و اسفندیار، ضحاک و غیره در شاهنامه بیان شده و روحیه شجاعت را در افراد و مخصوصا فرزندان تقویت می کند.

وی با بیان اینکه ما حکیم ابوالقاسم فردوسی را هنوز به درستی نشناخته ایم، تاکید کرد: او ارزش هایی مانند درستکاری و عدالت و راستگویی و دیگر فضائل اخلاقی را در شاهنامه مطرح می کند.

متخصص فلسفه دین تصریح کرد: راهکار دوم تقویت روحیه امید و دوری از یاس بوده و می تواند ما را در این شرایط مستحکم کند، وقتی که ما با نگاه عقلی و نه به معنای خوش باوری به مسائل بنگریم، در مبارزه با ویروس کرونا موفق خواهیم بود؛ بنابراین این موفقیت یک هدف برای ما محسوب می شود و امید در جایی وجود دارد که هدف داشته باشیم.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی یادآور شد: قدرت راهیابی به هدف و قدرت اراده و انگیزه نیز بسیار مهم است، در دوران دفاع مقدس نیمی از کشورهای دنیا پشتیبان رژیم بعث عراق بودند که ما موفق به شکست آن شدیم، حالا در مقابل ویروس کرونا بسیار بیشتر می توانیم موفق شویم، این نگاه امید و انگیزه به ما می بخشد.

وی اضافه کرد: آیا برای ما افت ندارد که انسان با این همه عقل و درایت و پیشرفت ها در مقابل یک ویروس مغلوب شود، قدم بعدی تشخیص موانع است، مثلا ما اگر ضعف در غذا یا اطلاعات داریم را باید برطرف کنیم.

متخصص روانشناسی دین ابراز کرد: صبر و تحمل و شکیبایی و روحیه تاب آوری نیز از دیگر مواردی است که امید انسان را تقویت می کند.

 منفی بافی ممنوع

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی خاطرنشان کرد: اخبار منفی در تقابل با امید است، اینکه مدام شبکه های مختلف و اخبار منفی را رصد کنیم می تواند مانع ایجاد امید در وجود ما شود، اگر ما اخبار منفی هم کسب کنیم، لازم نیست آن ها را منتشر و بازگو کنیم؛ اخبار مثبت واقعی و اخبار هشدار گونه باید بیان شود، اما بیش از حد بازگو کردن افکار منفی کاری ناصواب است و روحیه یاس را تقویت می کند.

اینکه مدام شبکه های مختلف و اخبار منفی را رصد کنیم می تواند مانع ایجاد امید در وجود ما شود، اگر ما اخبار منفی هم کسب کنیم، لازم نیست آن ها را منتشر و بازگو کنیم؛ اخبار مثبت واقعی و اخبار هشدار گونه باید بیان شود، اما بیش از حد بازگو کردن افکار منفی کاری ناصواب است و روحیه یاس را تقویت می کند.

وی ادامه داد: ما اگر دعاهای ماه رجب را نگاه کنیم می بینیم که چقدر امیدبخش است، عبارت «یا من ارجوه لکل خیر» یکی از این مضامین امیدبخش است؛ در این دعا بیان می شود که من به خدا در مقابل شرور پناه می برم؛ همانطور که می بینیم این ادعیه و به طور کلی ادیان برای انسان امید به ارمغان می آورند.

 خطاهای ذهنی عامل افزایش اضطراب در برابر کرونا است

استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: مقابله با اضطراب و استرس و ترس از دیگر موارد فائق آمدن به اختلالات روحی است، یکی از چیزهایی که اضطراب و استرس را در انسان بالا می برد، خطاهای ذهنی است.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی بیان کرد: یکی از خطاهای ذهنی این است که ما تصور کنیم که ویروس کرونا همه را از بین می برد، نه اینطور نیست، بیشتر آماج هدف آن افراد سالمند بالای ۶۰ سال هستند که از این بین دو تا سه درصد این افراد جان خود را از دست خواهند داد؛ پس فاجعه سازی و بزرگنمایی منشاء ترس و اضطراب است.

وی افزود: تن آرامی می تواند ما را در برابر این فشارهای روحی مقاوم کند، بدین صورت که در یک جا نشسته و عضلات را به نرمی شل کنیم، این کار که اصطلاحا relaxation نام دارد می تواند اضطراب و تنش را از انسان دور کند، قدم زدن و آب خوردن نیز می تواند به این امر بینجامد.

رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم گفت: علاوه بر این موارد، یاد خداوند در برابر این آسیب های روحی بسیار کمک کننده است؛ اگر ذکرهایی را برای خودمان بازگو کنیم، می تواند بسیار موثر باشد، ذکرهایی مانند «لا اله الاالله» و «لا حول و لا قوة الا بالله».

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی با گذر از بحث سلامت روانی، راهبرد سوم را سلامت معنوی دانست و مطرح کرد: امروز در دنیا ثابت شده که از نظر علمی و تجربی، ارتباط معنوی انسان با خداوند و ائمه معصومین(ع) در سلامت جسمانی و روانی او موثر خواهد بود.

وی تاکید کرد: در کتاب روانشناسی دین و معنویت واقعیت های تجربی بسیاری آورده شده که تاثیر دین و معنویت را در سلامت و ابعاد جسمانی انسان بیان می کند؛ برخی از افراد اگر بخواهند این ها را به عنوان خرافات مطرح کنند، به دلیل عدم اطلاعات آن ها بوده و اگر ما این منابع را مطالعه کنیم، متوجه خواهیم شد که دین و اعتقاد و معنویت، انسان را به سمت سلامتی رهنمون می کند.

وجود پشتوانه معنوی انسان را در برابر کرونا مقاوم می کند

متخصص فلسفه دین تصریح کرد: داشتن یک پشتوانه معنوی الهی به انسان انسجام شخصیت می دهد و تمام اجزای وجودی او را منسجم و تقویت می کند که در مقابل بیماری هایی مانند کرونا بسیار مفید خواهد بود. داشتن سلامت معنوی انرژی های معنوی آسمانی را به سوی انسان جذب می کند.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی راهکارهای راهبرد سلامت معنوی را موردتوجه قرار داد و یادآور شد: عقل به ما می گوید که از همه منابع باید در مقابل ویروس کرونا بهره ببریم و یکی از این منابع، معنویت است.

وی اضافه کرد: نخستین راهکار این است که خداوند در کار بوده و عالم را خلق نکرده که خودش در کنار باشد، یهودی ها گفتند که خداوند عالم را آفرید و خودش کنار رفت، قرآن خطاب به آن ها فرمود که با این حرف از رحمت الهی دور شدند، چرا که دست خداوند در کار است.

متخصص روانشناسی دین ابراز کرد: اینکه در آیت الکرسی بیان می شود که خداوند حی و قیوم است یعنی نه تنها زنده است، بلکه همه موجودات را سر پا نگه می دارد و یک لحظه از مخلوقات خود غفلت نمی کند.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی با بیان اینکه خداوند ولی انسان است، خاطرنشان کرد: از ابتدای سوره یوسف تا آخر وقتی که نگاه می کنیم، می بینیم که خداوند ولایت خود را مطرح می کند، در چاه، فتنه و مشکلاتی که زلیخا ایجاد می کند و در همه مراحل، خداوند به یوسف توجه داشته و او را یاری می رساند، حضرت یوسف نیز در پایان این سوره می گوید که خدایا تو قدرت دنیوی و علوم معنوی را به من عطا کردی و تو ولی من بوده ای.

وی ادامه داد: قدرت، اراده و مشیت خدا بالاتر از هر چیزی است، اینکه می گوئیم «فمن یتوکل علی الله فهو حسبه» بدین دلیل است که امر خداوند به همه چیزها می رسد.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: کل قرآن در پی این است که به ما نشان دهد که اراده و قدرت خداوند بالاتر از هر قدرت و اراده ای است؛ وقتی که همه جمع شدند و حضرت ابراهیم را به آتش انداختند، خداوند اراده خود را به همگان نشان داد.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی بیان کرد: در میان دریای نیل خداوند بود که حضرت موسی(ع) را نجات داد، برای ذلیل کردن حضرت یوسف همه دست به دست هم داده بودند، اما در نهایت خداوند او را عزیز مصر کرد.

وی افزود: یقین اینکه قدرت و اراده خداوند بالاتر از همه است، به ما قدرت معنوی می دهد، نجات حضرت یوسف در شکم ماهی، نجات پیامبر خاتم(ص) در مقابل توطئه چهل قبیله و همه این نمونه ها نشان دهنده قدرت الهی است.

یقین داشته باشیم که قدرت خداوند بالاتر از هر قدرتی  است

رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم گفت: حال با این توصیفات آیا یک میکروب می تواند بر قدرت الهی غلبه کند، ما باید به این قدرت یقین داشته باشیم.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی مطرح کرد: نکته سوم این است که به خیرخواهی و مهربانی خداوند توجه داشته باشیم، اینکه ما روزانه چندین مرتبه اذکار رحمانیت خداوند را به کار می بریم، یعنی می خواهیم رحمت و مهر خدا را به خود یادآوری کنیم.

وی تاکید کرد: وقتی که ما از دیدن رنج یک بیمار مبتلا به ویروس کرونا رنج می کشیم، برای خداوند بسیار بیشتر از ما از این اتفاق مهم است، چرا که او از مادر به بندگان خود مهربان تر است.

متخصص فلسفه دین تصریح کرد: ممکن است موانعی در کار باشد که ما نتوانیم با خداوند ارتباط برقرار کنیم، خداوند هیچ مانعی را برای ما نگذاشته، چرا که «غفار الذنوب» است.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی یادآور شد: امروز متاسفانه ما از خدا فاصله گرفته ایم و فقط به قدرت خود غره شده ایم، باید به سوی او بازگردیم تا او هم به سمت ما نگاه کند و رحمت خود را به ما برگرداند.

وی اضافه کرد: راهکار پنجم ارتباط صمیمی با خداوند است، حداقل در روز یک ربع باید به ارتباط با خداوند اختصاص دهیم، در این چند دقیقه به زبان خودمان با خداوند صحبت کنیم، این ارتباط صمیمی چنین حسی در ما ایجاد می کند که خدا به ما نزدیک بوده و معنایابی ایجاد می کند. اگر در این ارتباط یک قطره اشک جاری شود، بسیار می تواند ما را بالا بکشد.

سلامت اجتماعی

متخصص روانشناسی دین راهبرد چهارم مقابله با کرونا را سلامت اجتماعی دانست و ابراز کرد: انسان نمی تواند خود را از دیگران جدا کند؛ اینکه در فرهنگ ما بیان می شود که «تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی» نشان دهنده این است که انسانیت بعد جدانشدنی ما بوده و آسایش ما وقتی حاصل می شود که دیگران نیز در آسایش باشند.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی خاطرنشان کرد: احساس همدردی، مسئولیت، همکاری، مشارکت و ادب و اینکه من فقط به فکر خودم نباشم موجب می شود که ما با کمک هم بهتر بتوانیم این روزهای سخت را سپری کنیم.

از بیان سخنان اختلاف افکن پرهیز شود

وی ادامه داد: ویروس کرونا روابط ما را با هم محدود کرده است، در این شرایط احسان و تعاون از سنت های الهی است و اگر ما بتوانیم برای دیگران کاری را انجام دهیم، نباید از آن دریغ کنیم.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: درست است که ما نمی توانیم به دیگران سر بزنیم و ارتباط فیزیکی داشته باشیم، اما کارهای دیگر هم می توان کرد، یکی از این کارها این است که از سخنان اختلاف افکن و منفی بافی پرهیز کنیم؛ ما امروز دشمن واحد داریم و نباید اختلافات جناحی و سیاسی را این روزها مطرح کرده و به نفع خودمان از آن ها استفاده کنیم، چرا که در این صورت خداوند ما را نخواهد بخشید.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی بیان کرد: وقتی که افرادی از این بیماری ها رنج می برند، ما نباید قلب مردم را با سخنان خود جریحه دار کنیم، امروز همه باید دست وحدت و یگانگی به همدیگر بدهیم؛ کسانی که حرف منفی می زنند را باید باز بان خوب و آرام نصیحت کنیم.

این روزها بهترین فرصت برای به جاآوردن قضای کوتاهی ها در قبال خانواده است

وی افزود: رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه قم این روزها را فرصت خوب برای توجه به خانواده دانست و گفت: ما باید قضای کوتاهی های خود در توجه به خانواده را در این روزها به جا بیاوریم؛ ما می توانیم با توجه به خانواده تهدید کنونی را تبدیل به فرصت کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی مطرح کرد: با ایجاد شبکه های اجتماعی می توان برای افراد ساکن در یک محل یک گروه ایجاد کرد تا افراد از حال همدیگر باخبر باشند، اگر فردی در محله مشکلی دارد، جوانان آن محل می توانند به کمک او برسند، این کارها بسیار در جلب رضایت الهی موثر و ارزشمند است.

وی تاکید کرد: ما باید بپذیریم که در جامعه از هم غافل شده بودیم، این ها را باید اصلاح کنیم، توبه فقط این نیست که من اگر نماز نمی خواندم شروع به خواندن بکنم، بلکه باید از روش های خلاف و کوتاهی نسبت به یکدیگر نیز باید بازگردیم.

متخصص فلسفه دین با تاکید بر استفاده از روش های جایگزین تصریح کرد: هر سال در چنین مقاطعی از سال بسیاری از افراد به دلیل فرصت شب عید، بخشی از درآمد خود را کسب می کردند، در سال جاری با توجه به وجود ویروس کرونا، باید از روش های مختلف استفاده کنیم تا از این افراد اجناس خریداری کنیم تا کمکی برای این افراد شود.

بخش زیادی از درآمد برخی از مشاغل در چنین ایامی از سال بدست می آید و ما نباید این افراد را در چنین روزهایی تنها بگذاریم؛ به خصوص افراد ضعیف تر بیشتر نیاز به مراقبت دارند و اگر این مراقبت ها اتفاق افتاد، رحمت الهی یقینا بر ما نازل می شود.

کاسب های ضعیف و همسایه های ناتوان اقتصادی را دریابیم

حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی یادآور شد: بخش زیادی از درآمد برخی از مشاغل در چنین ایامی از سال بدست می آید و ما نباید این افراد را در چنین روزهایی تنها بگذاریم؛ به خصوص افراد ضعیف تر بیشتر نیاز به مراقبت دارند و اگر این مراقبت ها اتفاق افتاد، رحمت الهی یقینا بر ما نازل می شود.

وی اضافه کرد: برخی از افراد ممکن است مشکلاتی داشته باشند، ما می توانیم خودمان به آن ها کمک مالی بکنیم، و یا اینکه می توانیم به عنوان واسطه افرادی که از تمکن مالی برخوردار هستند، برای یاری رساندن به افراد ضعیف استفاده کنیم.

فیلم کامل توصیه‌های روانشناس حوزوی به مردم برای مقابله با کرونا